شیر خشک خوراکی و صنعتی

شیر خشک یکی از محصولات لبنی پرمصرف است که به دو دسته عمده شیر خشک خوراکی و شیر خشک صنعتی تقسیم می‌شود. این دو نوع شیر خشک در فرآیند تولید، مواد اولیه و کاربردها تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.

شیر خشک صنعتی معمولاً در تولید محصولات غذایی مانند بستنی، شکلات، شیرینی و محصولات نانوایی استفاده می‌شود و معمولاً پروتئین و چربی زیادی دارد و به صورت خاص برای مصارف صنعتی فرمول‌بندی شده است.

اما شیر خشک خوراکی برای مصرف انسان طراحی شده است و بیشتر در تغذیه کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌عنوان مکمل غذایی برای نوزادان و کودکان، یا در رژیم‌های غذایی خاص برای بزرگسالان مصرف می‌شود. معمولاً دارای نسبت بهتری از پروتئین، چربی، و ویتامین‌ها برای تامین نیازهای غذایی است.

انواع شیر خشک صنعتی

1. شیر خشک بدون چربی (Skimmed Milk Powder)

2. شیر خشک پرچرب (Whole Milk Powder)

3. شیر خشک و پودر پروتئینی (Protein Powder)

انواع شیر خشک خوراکی

1. شیر خشک نوزاد (Infant Formula Powder)

2. شیر خشک مخصوص کودکان (Children’s Milk Powder)

3. شیر خشک مخصوص بزرگسالان (Adult Milk Powder)

مراحل تولید شیر خشک خوراکی

1. انتخاب و آماده‌سازی شیر : شیر تازه باید از دام‌های سالم و عاری از بیماری‌ها تأمین شود. پس از دریافت، شیر تحت کنترل کیفیت قرار می‌گیرد.

2. پاستوریزاسیون : در این مرحله، شیر در دماهای بالا (معمولاً 72 درجه سانتی‌گراد به مدت 15 ثانیه) حرارت داده می‌شود تا باکتری‌ها و میکروب‌ها از بین بروند.

3. تبخیر : شیر پاستوریزه به دستگاه تبخیر منتقل می‌شود، جایی که آب آن به کمک حرارت تبخیر می‌شود تا غلظت شیر افزایش یابد. این فرایند معمولاً در دماهای پایین‌تر از نقطه جوش انجام می‌شود.

4. خشک‌ کردن : پس از تبخیر، شیر غلیظ شده به دستگاه‌های خشک‌کن اسپری می‌شود. در این روش، شیر غلیظ به ذرات ریز تبدیل می‌شود و در معرض هوای داغ قرار می‌گیرد تا رطوبت آن به‌طور کامل تبخیر شود.

5. بسته‌ بندی : در نهایت، پودر شیر خشک تولید شده در بسته‌بندی‌های مناسب و بهداشتی قرار می‌گیرد و به بازار عرضه می‌شود.

مراحل تولید شیر خشک صنعتی

تولید شیر خشک صنعتی مراحل مشابهی با شیر خشک خوراکی دارد، اما معمولاً در مقیاس بزرگ‌تر و با تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر انجام می‌شود :

1. انتخاب و آماده‌سازی شیر : شیر مورد استفاده برای تولید صنعتی ممکن است شامل شیرهای کم‌چرب یا غلیظ باشد و تحت آزمایشات کیفیت بیشتری قرار گیرد.

2. پاستوریزاسیون و تبخیر : مانند مراحل قبلی، شیر پاستوریزه می‌شود و سپس در دستگاه‌های صنعتی به طور همزمان تبخیر و غلیظ می‌شود.

3. خشک‌ کردن : روش خشک‌کردن در شیر خشک صنعتی ممکن است شامل روش‌های پیشرفته‌تری مانند درایینگ با استفاده از مایکروویو یا فرایندهای خلا باشد که کیفیت محصول را بهبود می‌بخشد.

4. کنترل کیفیت : در تولید صنعتی، کنترل کیفیت در تمامی مراحل انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که محصول نهایی عاری از هرگونه آلودگی و با کیفیت مطلوب است.

 

تفاوت‌های شیر خشک خوراکی و صنعتی

1. کیفیت و کاربرد : شیر خشک خوراکی عمدتاً برای تغذیه نوزادان و کودکان طراحی شده و باید استانداردهای خاصی را رعایت کند. در حالی که شیر خشک صنعتی بیشتر در تولید مواد غذایی، دارویی و خوراک دام مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. ترکیبات افزودنی : در شیر خشک صنعتی ممکن است از افزودنی‌ها و مواد نگهدارنده استفاده شود تا عمر مفید محصول افزایش یابد، در حالی که شیر خشک خوراکی به طور معمول بدون افزودنی‌های شیمیایی تولید می‌شود.

3. فرآیند تولید : در تولید شیر خشک صنعتی، از تجهیزات و تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری استفاده می‌شود که به تولید در مقیاس بزرگ کمک می‌کند و کیفیت کنترل شده‌تری را ارائه می‌دهد.

شیر خشک خوراکی و صنعتی هر دو محصولات مفیدی هستند که با توجه به کاربردهای مختلف خود، فرآیند تولید متفاوتی دارند. شناخت این تفاوت‌ها به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان کمک می‌کند تا محصول مناسب را انتخاب کنند و کیفیت تغذیه را بهبود بخشند.